|
مقدمه :
استفاده از مواد شیمیائی خطرناك در تمامی آزمایشگاهها باید مطابق با اصول استاندارد اداره ایمنی و سلامت شغلی
[occupational safety and Health Administration(OSHA)] باشد.
برای اجرای این استاندارد باید تدابیر محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP) نوشته شود. این تدابیر باید سلامتی افرادی را كه در آزمایشگاه با مواد شیمیائی خطرناك كار می كنند تأمین كند.
این بخش از دستورالعمل راهنمای ایمنی در آزمایشگاه، شامل تدابیر محافظت در برابر مواد شیمیائی (CHP) است و این تدابیر به شكل بارزی می تواند در مواقع ضروری از سرایت مواد شیمیایی خطرناك به بدن جلوگیری كند.
علاوه بر دستورالعمل های اجرایی استانداردی كه در سایت قرارداده شده، لازم است برای سایر موارد خطرساز(اعم از شیمیایی، فیزیكی و غیره ) نیز این دستورالعمل ها آماده شود.
بنابراین باید مواد شیمیایی خطرناك و سایر موارد مخاطره آمیز توسط مسئول هر آزمایشگاه مشخص شده و با همكاری واحد ایمنی؛ سلامت و محیط پزوهشكده اقدام به تهیه دستورالعمل اجرایی استاندارد شود.
مسئولیت ها در برابر محافظت از مواد شیمیایی
مسئولیت رئیس بخش
- اطمینان از وجود تمام امكانات لازم برای ایمنی در برابر مواد شیمیایی در بخش مربوط به خود
- دستور تهیه كردن دستورالعمل محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP) متناسب با نیاز آزمایشگاه مربوطه
مسئولیت ناظر (سرپرست)
- تهیه و تكمیل دستورالعمل محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP)، مخصوص به آزمایشگاه مربوط به خود
- آموزش كاركنان و تازه واردین به آزمایشگاه به منظور چگونگی یافتن و استفاده از MSDS (برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی)
- تهیه MSDS مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه برای استفاده داخلی
- مطلع كردن تازه واردین از مواد شیمیایی خطرناك موجود در آزمایشگاه
- تهیه دستورالعمل چگونگی استفاده كردن از مواد شیمیایی بسیار خطرناك
- هماهنگی به منظور انجام آزمایشات طبی، كنترل میزان تماس با مواد شیمیایی و ...
- هماهنگی فوری برای اقدام به موقع در موارد اورژانس، یا ریختن مواد شیمیایی، جراحت و آسیب بدنی یا سرایت سریع وسیع مواد شیمیایی
- تهیه MSDS برای همه موارد شیمیایی خطرناك موجود در آزمایشگاه به منظور استفاده تمامی كاركنانی كه با این مواد سر وكار دارند. در صورت لزوم اطلاعات این مواد باید به روز شود.
مسئولیت كاركنان و دانشجویان
- آگاهی از مقررات و اجرای استانداردهای مربوط به محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP)
- گزارش دادن حوادث، یا احتمال سرایت مواد شیمیایی، و یا هر وضعیت خطرناك دیگر به سرپرست آزمایشگاه
مسئولیت واحد ایمنی و سلامت
- بازبینی و مرور دستورالعملهای استاندارد محافظت در برابر مواد شیمیایی به طور سالانه.
- توسعه و تكمیل راهنمای ایمنی شیمیایی، تجدیدنظر در راهنمای ایمنی آزمایشگاه و اطلاعات موجود در سایت برای آموزش كاركنان آزمایشگاه .
- ارزیابی میزان سرایت یك ماده شیمیایی و پیش بینی روش های جلوگیری ازسرایت آن.
- راهنمایی در مواقع اضطراری به منظور جمع آوری مواد شیمیایی كه ریخته است.
- تحقیق و رسیدگی به حوادث آزمایشگاهی.
- نگهداری اطلاعات و اسنادی كه بیانگر تماس كاركنان با مواد شیمیایی بوده است.
- تهیه و نگهداری لیست مواد شیمیایی كه نیازمند اقدامات كنترلی بیشتری است.
- بازرسی دوره ای آزمایشگاهها به منظور بررسی مسائل ایمنی آنها.
- برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی ‹‹MSDS››
ادارة ایمنی و سلامت شغلی‹‹OSHA›› لازم دانسته است كه تمام سازندگان، بازرگانان عمده فروش، و توزیع كنندگان مواد شیمیایی برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی ‹‹MSDS›› برای موادی كه تولید می كنند یا می فروشند تهیه كنند. OSHAهمچنین لازم دانسته كه كارفرمایان یك كپی از MSDS مواد شیمیایی خطرناك تهیه و در مكانی كه با این مواد سروكار دارند نگهداری كنند. این اطلاعات‹‹MSDS›› باید در تمام اوقات كاری در دسترس افراد باشد.
عموماً برگه های اطلاعات MSDSبا ماده شیمیایی سفارش شده توسط شركت سازنده داده می شود یا می توان آن را بعداً دریافت كرد.
دسترسی به MSDS یك ماده شیمیایی از طریق لینكهای موجود در وب سایت واحد ایمنی و سلامت امكان پذیر است .
قبل از كاركردن با هر ماده شیمیایی ابتدا با استفاده از MSDS آن با خطرات و نكات ایمنی مربوطه باید آشنا شد.
برگه های اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی حاوی اطلاعاتی است كه عبارتند از : نام ماده شیمیایی- خصوصیات فیزیكی و شیمیایی- سمیت آن- شیوه صحیح جابجایی و نگهداری آن- روشهای صحیح اقدامات اورژانسی اولیه و ...
به طور كلی یك MSDS حاوی اطلاعات گوناگونی می باشد كه تعدادی از آنها عبارتند از :
1- هویت ماده شیمیایی
2- تركیب یا اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن
3- آشنایی با خطرات احتمالی
4- اقدامات اولیه اورژانسی
5- اقدامات اولیه در مواجهه با حریق
6- اقدامات اولیه در صورت ریختن اتفاقی ماده شمیایی
7- شیوه صحیح حمل و نقل و نگهداری
8- روشهای مهاركردن سرایت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شیمیایی
9- خواص فیزیكی و شیمیایی
10- پایداری و واكنش پذیری
11- اطلاعات سمیت ماده شیمیایی
12- اطلاعات اكولوژیكی
13- اصول صحیح معدوم كردن پسماندهای آن
14- اطلاعات لازم در مورد جابجا كردن آن
15- سایر اطلاعات
پاسخ هر سؤالی در مورد MSDS را در آدرس زیر می توان یافت.
http://www.ilpi.com/msds
جستجوی MSDS در آدرس زیر امكان پذیر است.
http://www.msdssearch.com/msdssearch.htm
برچسب نام ماده شیمیایی :
برچسب های نصب شده بر روی ظروف مواد شیمیایی، منبع اصلی و مهم اطلاعات آن ماده است.
سازندگان مواد شیمیایی باید براساس استانداردهای مرتبط با خطر مواد شیمیاییOSHA (1200،1910،CFR29) بر روی هر ظرف، برچسبی دارای مشخصات: نام و آدرس سازنده – نام ماده شیمیایی و خطرات احتمالی در صورت استفاده از آن را قید نمایند.
بیشتر سازندگان مواد شیمیایی اطلاعات اضافی دیگری مانند خواص فیزیكی- اقدامات اولیه اورژانسی و .. را نیز روی برچسب قید می كنند. براساس استاندارد مربوط به آزمایشگاه كه توسط OSHA تعریف شده است (1450،1910،CFR29) باید مسئولین آزمایشگاه مطمئن باشند كه ظروف حاوی مواد شیمیایی خطرناك موجود در آزمایشگاه، بدون برچسب یا دارای برچسب مخدوش شده نباشند. همچنین ظروف حاوی حلال یا مواد شیمیایی دیگری كه برچسب آن به مرور زمان خراب شده باید مجدداً برچسب جدید نصب گردد.
مقادیر كم مواد شیمیایی كه به طور موقت در ظروف آزمایشگاه نگهداری می شوند باید دارای برچسب نام ماده شیمیایی و خطر مربوط به آن باشند.
علامت لوزی: روشی برای طبقه بندی خطرات یك ماده شمیایی( توسط NFPA )
علامت لوزی كه توسط NFPA طراحی شده است روشی بین المللی برای شناسایی خطرات مربوط به یك ماده شیمیایی خاص است. تا كاركنان با استفاده از اطلاعات آن دچار صدمه و آسیب نشوند.
این علامت خیلی مواقع در آزمایشگاهها، مكان های نگهداری مواد شیمیایی یا روی ظروف مواد شیمیایی پیدا می شود. در جدول زیر خطرات گوناگون در لوزی مربوطه بوسیله كدهایی به شكل عدد نشان داده شده كه به ترتیب شدت خطر تقسیم بندی شده اند.
لینكهای مرتبط با NFPA
http://www.nfpa.org/index.asp
http://www.nfpa.org/faq.asp?categoryID=928#23060
دستورالعمل های اجرایی استاندارد (SOPs)
دستورالعملهای اجرایی استاندارد كه روشهای صحیح كار را بیان می كنند، به منظور راهنمایی افراد جهت كاركردن صحیح با مواد شیمیایی خطرناك تهیه شده اند.
دستورالعملهای اجرایی استاندارد باید برای هر كدام از مواد شیمیایی خطرناك كه در آزمایشگاه وجود دارد تهیه شود، (SOP)ها باید بیان كننده شیوة صحیح آماده كردن، توزیع و انتقال، نگهداری، معدوم كردن پسماندها و اقدامات اورژانسی اولیه موردنیاز برای هر ماده شیمیایی خطرناك یا گروهی از مواد شیمیایی كه خطرات مشابه دارند باشد.
نكات قابل توجه در ارتباط با مواد شیمیایی
1) تهیه مواد شیمیایی
• هنگام خریداری مواد شیمیایی برای آزمایشگاه، باید بررسی كاملی انجام داد تا مواد شیمیایی ای خریداری گردد كه كمترین خطرات را داشته باشند.
• حجم مواد شمیایی خطرناك كه در آزمایشگاه نگهداری می شود باید حتی الامكان مطابق با نیاز باشد تا خطرات ناشی از آن برای كاركنان كم باشد. (از ذخیره بیش از حد نیاز مواد در آزمایشگاه پرهیز شود)
• انجام یك آزمایش به روشهای مختلفی امكان پذیر است، به این منظور باید با بررسی دقیق روشها، روشی را انتخاب كردكه از مواد شیمیایی با خطرات كمتر و ایمنی بیشتر استفاده شود.
• مطلب مهم در مورد مواد شیمیایی جلوگیری از خریداری موادی است كه در آزمایشگاه موجود است. چون در بعضی از آزمایشگاهها محققین مختلفی فعالیت می كنند، برای جلوگیری از خریدهای تكراری، باید لیست مواد شیمیایی و مقادیر هركدام در دسترس باشد. رعایت این موضوع ضمن اینكه حجم مواد شیمیایی خطرساز را در آزمایشگاه كم می كند، فضای موردنیاز برای نگهداری این مواد را هم كاهش خواهد داد.
2) كاركردن با پودرهای شیمیایی
بعضی از مواد شیمیایی كه برای تهیه محلول استفاده می شوند به شكل پودر هستند. به منظور كاهش خطرات ناشی از استنشاق گرد و غبار این مواد و جلوگیری از آلودگی سطوح آزمایشگاه نكات ذیل توصیه می شود.
• در صورت امكان، ماده شیمیایی موردنیاز به صورت محلول های آماده خریداری گردد.
• در صورت امكان، پودر موردنظر به شكل بسته بندی شده و با وزن مشخص در ویالها یا شیشه های درب بسته ای كه بتوان حلال را به داخل آن تزریق كرد، تهیه گردد.
• در صورتیكه توزین پودر شیمیایی در فضای آزمایشگاه باید انجام شود، نكات زیر رعایت گردد.
الف- در صورت امكان از ترازویی كه در محفظه سربسته است استفاده شود، تا گردوغبار در هوا پخش نگردد.
ب- در صورت امكان با انتقال ترازو به هود شیمیایی یا هود بیولوژیك، توزین در زیر هود انجام گیرد.
ج- برای انتقال ماده شیمیایی از ظرف به ترازو اسپاتول مناسب استفاده شود.
(از ریختن یا پاشیدن پودر هنگام توزین اجتناب كنید)
د- همیشه هنگام كار با مواد شیمیایی خطرناك از تجهیزات محافظت شخصی استفاده شود.
هـ - بعد از اتمام كار سطوح آغشته به مواد شیمیایی را به طرز صحیح تمیز نمائید. تمیز نگه داشتن سطوح كار علاوه براینكه خطر سرایت مواد به دیگران را كاهش می دهد، از ایجاد خطا در سایر آزمایشات نیز می كاهد.
3) حمل و نقل مواد شیمیایی
هنگام حمل و نقل، رعایت نكات ایمنی ذیل به منظور جلوگیری از افتادن و ریختن مواد شیمیایی لازم است.
الف- مواد شیمیایی خریداری شده را حتماً در محیط آزمایشگاه از فروشنده تحویل بگیرید.
ب- در صورت استفاده از ظروف شیشه ای برای حمل و نقل مواد، درب آن محكم و غیرقابل نشت بوده و در یك ظرف نشكن دیگری قرار داده شود.
ج- در صورت امكان، حمل و نقل مواد شیمیایی با وسایل حمل و نقل عمومی انجام نشود.
4) انبار كردن مواد شیمیایی
شیوه صحیح نگهداری مواد شیمیایی در آزمایشگاه همیشه یكی از مطالب بسیار با اهمیت است.
مواد شیمیایی كه به شیوه ناصحیح در كنار همدیگر نگهداری می شوند ممكن است با همدیگر واكنش داده و محصولات خطرناك تولید كنند.
گاهی اوقات نگداری ناصحیح مواد شیمیایی علاوه بر آلودگی، باعث هدررفتن مواد و كاهش خواص و اثرات مواد شیمیایی می شود.
رعایت نكات ذیل می توان خطرات ناشی از ناسازگاری مواد را حذف كند.
• از نگهداری اسیدها در مجاورت بازها یا فلزات فعال مانند سدیم- پتاسیم و منیزیم خودداری كنید.
• از نگهداری جامدات یا اسیدهای اكسیدكننده در مجاورت اسیدهای آلی و مواد قابل اشتعال اجتناب نمائید.
• از نگهداری موادی كه با آب واكنش می دهند در اطراف سینك دستشویی یا نزدیكی محلولهای آبی خودداری كنید.
 |
